पंढरीची वारी आहे माझे घरीं पंढरीची वारी आहे माझे घरीं । आणीक न करीं तीर्थव्रत ॥1॥
व्रत एकादशी करीन उपवासी । गाईन अहर्निशी मुखीं नाम ॥2॥
नाम विठोबाचें घेईन मी वाचे । बीज कल्पांतींचें तुका ह्मणे ॥3॥
"आहे माझे घरी" म्हणजे पिढीजात आहे असे तुकारामांना म्हणायचे असावे. घरच्या परंपरांचा अभिमान आपल्यासारखाच त्यांनाही होताच म्हणायचा की! एकादशी व्रताचे महत्व संतांच्या साहित्यामुळे महाराष्ट्रात वाढले असे म्हणायला जागा आहे. एखाद्या गुंडाच्या नुसत्या नावावर कामे होतात असे म्हणतात (खरे खोटे ईश्वर जाणे). मग विठोबाच्या नामाने पारमार्थिक उन्नती का होऊ शकणार नाही?
लेबल: abhang, tukaram
मी भक्त तूं देव ऐसें करीं नको ब्रह्मज्ञान आत्मस्थितीभाव । मी भक्त तूं देव ऐसें करीं ॥1॥
दावीं रूप मज गोपिकारमणा । ठेवीन चरणांवरी माथा ॥ध्रु.॥
पाहोनि श्रीमुख देईन आलिंगन । जीवें निंबलोण उतरीन ॥2॥
पुसतां सांगेन हितगुज मात । बैसोनि एकांत सुखगोष्टी ॥3॥
तुका ह्मणे यासी न लावीं उशीर । माझें अभ्यंतर जाणोनियां ॥4॥
महाराष्ट्रातले बहुतेक सर्व संत द्वैत भक्तीवर विश्वास ठेवणारे होते. "मी भक्त, तू देव ऐसे करी" अशी मागणी करणे म्हणजे अद्वैतवाद्यांना कमीपणाचे वाटेल कदाचित. प्रियकर प्रेयसीच्या नात्यात असलेला गोडवा लग्नानंतर खतम होतो असे म्हणतात, तसे द्वैतातला गोडवा अद्वैतात खतम होईल ही भीती भक्ताला लागून राहिलेली असते. थोडक्यात, भक्त व भगवंत यांच्यातील मधुर संबंधांचा ठाव घेणारा हा अभंग आहे.
लेबल: abhang, tukaram
ऐसा विटेवर देव कोठे उदंड पाहिले उदंड ऐकिले, उदंड वर्णिले क्षेत्रमहिमे |
ऐसी चंद्रभागा ऐसे भीमातीर, ऐसा विटेवर देव कोठे ||
ऐसे संतजन ऐसे हरिदास, ऐसा नामघोष सांगा कोठे |
तुका म्हणे आम्हां अनाथा कारणें, पंढरी निर्माण केली देवे ||
असा कमरेवर हात ठेवून विटेवर उभा असलेला देव जगात कोठेच नाही. आज आषाढी एकादशीच्या निमित्ताने त्याची आठवण तमाम महाराष्ट्राला होणे अपरिहार्यच आहे. एकत्वाचा, भक्तिचा व मुख्य म्हणजे निर्वैरत्वाचा संदेश संतसाहित्यातून सांगितला गेला व तो वारीच्या माध्यमातून गावोगाव पोहोचला.
ते संतजन, ते हरिदास धन्य होत.
लेबल: abhang, tukaram
